ฟ้าทะลายโจร

ในสถานการณ์ปัจจุบัน มีการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 (Coronavirus Disease 2019: COVID-19) ซึ่งส่งผลต่อการเกิดการเจ็บป่วยและเสียชีวิตของคนทั่วโลกเป็นจำนวนมาก แม้จะมีการคิดค้นวัคซีนเพื่อลดการแพร่ระบาด และลดความรุนแรงของอาการป่วยได้สำเร็จ แต่ก่อนที่จะได้รับวัคซีน กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก มีข้อแนะนำเรื่องการใช้สมุนไพรหลายชนิดมีประโยชน์ในการเสริมภูมิคุ้มกัน หนึ่งในนั้นคือ สมุนไพรฟ้าทะลายโจร เป็นสมุนไพรที่เรียกได้ว่าเป็น “สมุนไพรสามัญประจำบ้าน” ซึ่งเราต่างก็คุ้นเคยในสรรพคุณต่าง ๆ ของสมุนไพรตัวนี้เป็นอย่างดี

ฟ้าทะลายโจรเป็นพืชล้มลุก ใบเดี่ยว มีการนำมาใช้ประโยชน์ตั้งแต่โบราณ โดยในฟ้าทะลายโจรมีสารสำคัญหลายกลุ่ม เช่น สารในกลุ่มเทอร์ปีน (terpenes) ฟลาโวนอยด์ (flavonoid) แซนโทน (xanthone) ฟีนิลโพรพานอยด์ (phenylpropanoids) สเตียรอยด์ (steroid)  และอีกสารสำคัญชื่อว่า แอนโดรกราโฟไลค์ (Andrographolide) มีสรรพคุณช่วยยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัสได้ในทุกระยะ และยังช่วยยับยั้งการอักเสบ ป้องกันผลข้างเคียงจากยาปฏิชีวนะ ลดการบีบตัวของลำไส้ ต้านเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของอาการท้องเสีย ช่วยรักษาอาการไอ เจ็บคอ ป้องกันและบรรเทาหวัด

ทุกส่วนของฟ้าทะลายโจรจะมีรสขมและมีสารในกลุ่มเทอร์ปีนและฟลาโวนอยด์ ส่วนในรากจะพบสารกลุ่มแซนโทน ในส่วนที่อยู่เหนือดินจะพบสาระสำคัญในกลุ่มไดเมอร์ปีนแลกโตน (diterpene lactones) ส่วนที่ใช้เป็นยาจะเป็นส่วนที่เหนือดิน โดยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวฟ้าทะลายโจรกันอย่างแพร่หลาย ข้อมูลสนับสนุนจากงานวิจัยทางคลินิกพบว่า ฟ้าทะลายโจรมีส่วนช่วยรักษาอาการของโรคติดเชื้อเฉียบพลันของระบบทางเดินหายใจ (acute respiratory tract infection) เช่น อาการไอ อาการเจ็บคอ แผลในปากหรือบนลิ้น อาการไอเฉียบพลันหรือเรื้อรัง ลำไส้อักเสบ โรคบิด ติดเชื้อ ในทางเดินปัสสาวะ และอาการปวดเวลาปัสสาวะ โดยในมุมมองการเกิดโรคตามศาสตร์การแพทย์แผนไทยนั้น อาการไข้ ไอ ตัวร้อน เจ็บคอ ล้วนเป็นอิทธิพลของธาตุไฟในร่างกายที่เพิ่มสูงขึ้น จึงสามารถใช้ฟ้าทะลายโจรซึ่งเป็นสมุนไพรฤทธิ์เย็นรักษาอาการที่ส่งผลมาจากอิทธิพลของไฟที่เพิ่มขึ้นได้ เป็นการปรับหรือลดปริมาณความร้อนในร่างกายให้สมดุลนั่นเอง โดยฟ้าทะลายโจรนิยมใช้รักษาโรคไข้หวัดตามตําราแพทย์แผนไทยมาตั้งแต่อดีต เนื่องจากมีสารสําคัญทางพฤกษศาสตร์หลายชนิด ซึ่งช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายให้ทํางานได้ดีขึ้น

ปัจจุบัน ฟ้าทะลายโจรได้จัดเป็นสมุนไพรที่ได้ถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ. 2542 (บัญชียาจากสมุนไพร) กระทรวงสาธารณสุข ในรูปแบบ “ยาเดี่ยว” นั่นคือ สามารถใช้ฟ้าทะลายโจรได้แบบเดี่ยว ๆ โดยไม่จำเป็นต้องใช่ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น โดยฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของฟ้าทะลายโจรที่สนับสนุนการใช้ในโรคหวัดธรรมดา ได้แก่
·      บรรเทาอาการของโรคหวัด เช่น ไอ เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ เป็นต้น
·      ต้านการอักเสบและอาการปวด ยับยั้งการเคลื่อนที่ของเม็ดเลือดขาว และยับยั้งการเกิด การอักเสบเรื้อรัง
·      ต้านเชื้อไวรัสที่ก่อเกิดโรค เช่น ไข้หวัดใหญ่ (influenza A)
·    ฤทธิ์กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกัน สารสำคัญกลุ่มไดเทอร์ปีนในฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์กระตุ้นภูมิคุ้มกันและยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็งลำไส้ในหลอดทดลองได้

นอกจากนี้ สรรพคุณของฟ้าทะลายโจรช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย รวมไปถึงช่วยกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดขาวให้จับกินเชื้อโรคได้ดียิ่งขึ้นอีกด้วย

ฟ้าทะลายโจรค่อนข้างปลอดภัยต่อร่างกายหากรับประทานในปริมาณและระยะเวลาที่เหมาะสม และเช่นเดียวกับหลักการใช้ยาสมุนไพรทุกชนิด ฟ้าทะลายโจรมีข้อควรระวังในการใช้ โดยห้ามใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน หากใช้ฟ้าทะลายโจรติดต่อกัน 3 วัน แล้วไม่หาย หรือ มีอาการรุนแรงขึ้น ควรหยุดใช้ และพบแพทย์ นอกจากนี้ยังมีข้อควรระวังการในการใช้เมื่อต้องใช้ร่วมกับสารกันเลือดเป็นลิ่ม (anticoagulants) และยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) เพราะอาจเสริมฤทธิ์กันได้ และควรระวังการใช้ร่วมกับยาลดความดัน (antihypertensives) เพราะอาจเกิดการเสริมฤทธิ์ ทำให้เกิดหน้ามืดได้

แม้ฟ้าทะลายโจรจะยังไม่มีข้อมูลเชิงประจักษ์ในการป้องกันหรือรักษาโรคที่เกิดจากเชื้อ COVID-19 แต่ฟ้าทะลายโจรมีข้อมูลสนับสนุนการใช้เพื่อป้องกันและรักษาอาการที่เกิดจากไข้หวัดธรรมดา รวมทั้งใช้ในการเสริมภูมิคุ้มกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ จึงเป็นสมุนไพรที่ควรมีติดบ้านไว้เสมอ